سن، جنس، شغل و کارایی حرفه‌ای و میزان کارآیی، اگر بیکار است؟ ثبات حرفه ای چگونه است؟ تا کنون چند شغل عوض کرده است؟ آیا افت کارآیی نشان می دهد، چه مقدار؟ وضعیت تأهل و رابطه با همسر، میزان تحصیلات و سواد باید مشخص شود.
داده‌های شناساننده اگر به درستی تهیه شوند روشنگر میزان تأثیر وابستگی مواد مخدر بر زندگی فرد است و در نتیجه شدت وابستگی مواد مخدر را نشان می‌دهد. تعویض شغل های مکرر، افت کارایی و عدم موفقیت تحصیلی جز عوامل منفی، عدم پسرفت، کارایی خوب و تحصیلات بالا از عوامل مثبت ارزیابی می شوند.
اعتیاد به مواد مخدر بیماری مردانه است
اختلال مصرف مواد مخدر در تمام دنیا یک بیماری مردانه بوده است اما آیا در آینده نیز چنین خواهد بود؟ نسبت مرد به زن در آمریکا ۲۸ درصد به ۸ درصد و در ایران شاید ده به یک باشد. جامعه مدرن روز به روز این فاصله را کمتر می‌کند. پژوهش نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری زنان، مورد خشونت قرار گرفتن و خطر بیشتر ایدز، و حمایت کمتر دامن گیر زنان است.
طول مدت میزان مصرف مواد مخدر
ویژگی دیگر اعتیاد به مصرف مواد مخدر استفاده از مکانیسم های دفاعی «انکار» و «دلیل تراشی» است. لذا این بیماران غالباً طول مدت مصرف و میزان مصرف مواد مخدر را کمتر از آن چه هست گزارش می‌کنند. پزشک باید با آگاهی از این موضوع با تفهیم اهمیت آن و تکرار سوالات و این‌که برنامه درمانی مبنای همین اظهارات تهیه خواهد شد، سعی در تعیین دقیق تر مصرف مواد مخدر و طول مدت وابستگی به مصرف مواد مخدر نماید.
سوالاتی که در ترک اعتیاد حتماً مطرح شوند
- آخرین بار کی ماده مخدر مصرف کرده اید؟
- در هفته چقدر ماده مخدر مصرف می کنید؟
- اولین تجربه مصرف ماده مخدر؟
- آخرین تجربه مصرف ماده مخدر؟
راه مصرف مواد مخدر
مصرف مواد مخدر ممکن است از راه خوراکی، انفیه، تزریق، سیخ، وافور یا راه‌های دیگر صورت گیرد. نیز با توجه به میزان متفاوت اثربخشی، استفاده از هر کدام از این راه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مصرف‌کنندگان تفننی غالباً از وافور (استنشاقی) استفاده می‌کنند که تأثیر آن نصف اثربخشی مصرف خوراکی است. بنابراین مصرف کنندگان استنشاقی را می‌توان مصرف کنندگان نسبتاً سبک و قابل درمان تری ارزیابی کرد.
از طرف دیگر به نظر می رسد استفاده از سیخ (با این که روش استنشاقی است) تأثیری معادل خوراکی داشته باشد و بالاخره استفاده از شکل تزریقی مصرف ماده مخدر وخامت پیش آگهی را نشان می دهد.
نوع ماده مخدر و ارتباط آن با ترک اعتیاد
بیمار کدام مواد افیونی را مصرف می کند. آیا با همین مواد مخدر شروع کرده است؟ آیا قبلاً سیگار و حشیش را تجربه کرده است؟ مشروبات الکلی چطور؟ تریاک یا هروئین مصرف می‌کند و دقیقا چه مقدار و به چه طریقی؟ آیا فقط یک نوع مواد مخدر مصرف می‌کند؟ قرص‌های ترامادول، دیفنوکسیلات، ترکیبات کدئین دار و دیازپام هم مصرف می‌کند؟ از هر کدام چند میلی گرم؟ آیا وابستگی به مواد مخدر چندگانه است یا واحد؟ بیماران معمولاً از تریاک استنشاقی با مقدار تعداد کم مثلاً ۱.۴ مثقال (هر مثقال ۴.۵ گرم است) شروع می‌کنند و در سیر زمان آن را افزایش می دهند.
وقتی مقدار مصرف مواد مخدر به بالای یک مثقال در روز رسید به علت هزینه بالا ممکن است نوع مصرف به هروئین تغییر یابد (یا به علت نایابی و گرانی تریاک). هروئین تزریقی آخر خط است. بعضی از معتادان فقیر به علت ناتوانی از تهیه مواد افیونی به مواد جایگزین مثل قرص‌های خواب‌آور روی می‌آورند و آن ها را با مقادیر زیاد مصرف می کنند.
اگر فرد فقط یک نوع مواد مخدر (تریاک) را به صورت استنشاقی و با مقدار کم (زیر ۱.۲ مثقال) مصرف کند و به مدت کمتر از یک سال سابقه مصرف داشته باشد پیش آگهی خوب است. طول مدت بیشتر و مقدار مواد مخدر افزون‌تر و تغییر مواد مخدر و استفاده از چند ماده همزمان، پیش آگهی را بدتر می‌کند.