در این مرحله افراد مصرف کننده مواد مخدر از تردید گذشته و آماده برای تغییر در آینده نزدیک هستند. آن ها حتی تصمیم خود را برای ترک اعتیاد گرفته اند اما برای زمان شروع و لحظه تغییر هنوز مردد هستند.
هفته دیگر، بعد از عید، پس از عروسی خواهرم و…
فقط یک تکان دیگر لازم دارند و این وظیفه درمانگر است که با کمک خود بیمار، یک طرح درمانی و بر اساس آن یک طرح اجرایی فراهم کرده و با هم پیش روند، با هم بتوانند وارد مرحله عمل شوند.
ارزیابی توان فرد برای ترک اعتیاد
مثلاً از فردا تعداد سیگار را به ۱۵ عدد محدود خواهیم کرد. بنابراین یک وظیفه مهم درمانگر ارزیابی توان مددجو برای اجرایی کردن برنامه است. گاهی بیماران ضمن اعلام آمادگی لفظی عملاً آن را به آینده ای نزدیک یا دور موکول می کنند و هیچ برنامه عملی برای آینده نزدیک ندارند. در این مرحله درمانگر می تواند لیستی از گزینه های مناسب را تهیه و به بیمار ارائه دهد و او را در تصمیم گیری سریع تر کمک نماید.
مرحله عمل در ترک اعتیاد
در اینجا طرح درمانی فراهم شده با کمک خود بیمار وارد مرحله اجرایی درمان بیماری اعتیاد می شود، مثلاً بیمار سیگار کشیدن را قطع می کند. تغییر رفتار آغاز می‌شود و بارز است. آن چه در این مرحله اهمیت دارد، تداوم پرهیز – حفظ انگیزه و پیشگیری از خطا و به خصوص عود اعتیاد است.
وظیفه درمانگر در این مرحله بازنگری مداوم طرح درمانی و برنامه اجرایی است و در صورت لزوم تغییرات مناسب در آن. بیمار ممکن است از بی خوابی، بی قراری یا عطش ماده مخدر رنج ببرد. احساس پوچی نماید، به تقویت انگیزه نیاز داشته باشد. با کنار گذاشتن سبک زندگی گذشته خود مشکل داشته باشد.
کمک در یافتن یک سبک زندگی جدید تغییر محیط و فضا. پیدا کردن سرگرمی های تازه و تبدیل این سبک زندگی به یک عادت، وظیفه دشوار و مهم درمانگر است. درمانگرانی که در این مرحله احساس کرده اند موفق شده‌اند و کار تمام است، باید در انتظار شکست سختی باشند، چرا که کار تازه آغاز شده است. تداوم و حفظ پرهیز و پیشگیری از عود اعتیاد به دشواری آغاز پرهیز است.
مرحله نگهدارنده در ترک اعتیاد
حفظ تغییر رفتار و پرهیز، دشواری های خاص خود را دارد. مشکلات افسردگی و احساس پوچی باید مورد توجه درمانگر قرار گرفته و درمان شود. این مرحله حداقل شش ماه طول می‌کشد و گاهی ممکن است سال ها تداوم داشته باشد، بعضی از معتادین سابق، به سال ها حمایت، مراقبت و روان درمانی نیاز دارند تا از عود اعتیاد پیشگیری شود.
خطا در ترک اعتیاد
لب تر کردن گه گاهی بیمار را خطا می گویند. روان درمانگر باید از این نظر کاملاً مراقب باشد که خطا را نه آنقدر کم اهمیت جلوه دهد که بیمار از فرط تکرار خطاها و نترسیدن از عواقب آن به مرحله عود اعتیاد برسد، و نه آنقدر اهمیت خطا را بزرگ جلوه دهد که بیمار با یک یا دو بار خطا کردن تصور کند که همه چیز بر باد رفته است. امید نجات را از دست بدهد و از فرط نومیدی به ماده مخدر روی آورد. خطا را باید به مثابه تمرین یادگیری قلمداد کرد و از آن چون یک تجربه آموخت.
مفهوم لغزش در ترک اعتیاد
مشاور باید به درمانجو کمک کند تا مفهوم لغزش را بفهمد. احساس گناه، اضطراب و خجالت را کاهش دهد و به او در بازگشت به پرهیز کمک نماید. لازمه این کار البته رابطه صمیمانه مشاور و مددجو، رابطه مداوم و نزدیک این دو و عدم ترس مددجو از افشای خطا می باشد.