اعتیاد به مواد مخدر می تواند با مصرف یک ماده مخدر تفریحی در موقعیت های اجتماعی شروع شود و در برخی افراد، مصرف آن مکرر می شود. اعتیاد به مواد مخدر، که به آن اختلال مصرف مواد مخدر نیز گفته می شود، بیماری است که بر مغز و رفتار فرد تأثیر می گذارد و منجر به ناتوانی در کنترل مصرف یک ماده مخدر می شود.
مواد مخدری مانند الکل، ماری جوانا و نیکوتین نیز مواد مخدر محسوب می شوند. خطر اعتیاد و سرعت اعتیاد شما بر اساس مواد مخدر متفاوت است. برخی از مواد مخدر، مانند مسکن های افیونی، خطر بیشتری دارند و سریع تر از دیگران باعث اعتیاد می شوند. عوامل خانوادگی به عنوان یکی از مکانیزم های مهم نقش اساسی در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر دارد. در زیر مهم ترین شاخص های گرایش افراد به مواد مخدر بررسی می شود.
از هم گسیختگی و اختلاف در خانواده
فرزندان خانواده‌های از هم گسیخته مستعد گرایش و مصرف مواد مخدر هستند. داشتن اختلاف در خانواده و فضای متشنج آن می تواند باعث بروز ناامنی در فرد شده و چنین مشکلی به بروز اختلالات روانی و گرایش به مصرف مواد مخدر به عنوان راهی برای رهایی منجر می‌شود.
رابطه طلاق و متارکه با اعتیاد
طلاق و متارکه والدین می‌تواند باعث ایجاد خلاءهای عاطفی و روانی شدیدی در کودکان و نوجوان شده و این مسئله نیز از عوامل مستعد کننده گرایش افراد به مصرف مواد مخدر است. هرچند نمی توان اظهار داشت که این عامل به تنهایی باعث گرایش به مصرف مواد مخدر می‌شود بلکه خود یک عامل بالقوه بوده و در تعامل با سایر عوامل احتمال گرایش افراد به مصرف مواد مخدر را افزایش می‌دهد.
حضور افراد مصرف کننده مواد مخدر
وجود یک فرد مصرف کننده مواد مخدر یک عامل بالفعل برای مصرف مواد مخدر توسط سایرین مخصوصاً زنان و کودکان است. زنان و کودکان افرادی که مصرف کننده مواد مخدر هستند، بیش از سایرین در معرض خطرات ناشی از آن قرار دارند. بر اساس پژوهش‌های موجود مصرف مواد مخدر توسط اعضای خانواده احتمال مصرف مواد مخدر را در سایر اعضای خانواده به میزان ۶۰ درصد افزایش می دهد و چنانچه علاوه بر اعضای خانواده بستگان درجه اول مانند جده و جد پدری و مادری، عمو و دایی ها نیز مصرف کننده مواد مخدر باشند این میزان به ۷۵ درصد خواهد رسید.
نظارت ضعیف بر رفتارهای فرزندان
نظارت والدین یک عامل مهم در عدم گرایش به مصرف مواد مخدر است. معمولاً والدینی که بر رفتارهای فرزندانشان نظارت لازم را ندارند دچار مشکل شد و فرزندان آن ها در معرض مشکلات زیادی از جمله مصرف مواد مخدر قرار خواهند داشت.
اعتقادات دینی ضعیف در خانواده
اعتقادات دینی ضعیف در خانواده می تواند یک عامل مهم در گرایش به مصرف مواد مخدر باشد. خانواده‌هایی که دارای اعتقادات دینی نهادینه شده ای هستند احتمال گرایش فرزندانشان به مصرف مواد مخدر کمتر از سایر خانواده‌ها است.
عدم آموزش والدین در ارتباط با سبک های فرزند پروری
والدینی که از سبک های فرزندپروری منفعلانه و پرخاشگرانه در ارتباط با فرزندانشان برخوردارند احتمال گرایش فرزندانشان به مصرف مواد مخدر بیشتر است. علاوه بر این والدینی که مهارت های فرزندپروری را کسب نکرده باشند و توانایی برقراری ارتباط صحیح با فرزندانشان را ندارند دچار مشکلات زیادی در ارتباط با آن ها بوده و فرزندان این خانواده‌ها نیز مستعد گرایش به مصرف انواع مواد مخدر خواهند شد.