معالجه معتادین با توجه به مراحل مختلف اعتیاد، مرحله آشنایی و مصارف اولیه مواد مخدر، مرحله تداوم مصرف مواد مخدر و پیشرفت، ممکن است تا حدی تفاوت نماید ولی آنچه مهم است، استفاده از روش مناسب و در واقع معالجه و درمان کامل اعتیاد است.
مهم ترین مسئله قطع مصرف مواد مخدر یا «بازگیری» می‌باشد، یعنی باید در اولین قدم از ایجاد آمادگی، متناسب با وضعیت افراد مصرف کننده مواد مخدر که ممکن است با صحبت یا اجبار ایجاد گردد، قطع وابستگی جسمی را شروع کرد. این کار را معمولاً با عوض کردن نوع ماده مصرفی و کاهش تدریجی آن آغاز می‌نمایند. در قدم بعدی باید روان و روح فرد مصرف کننده مواد مخدر را از چنگال اعتیاد خلاص کرد که کاری است حساس و در مورد آن باید اقدامات خاص لحاظ شود.
خود درمانی اعتیاد
خود درمانی در زمینه ترک اعتیاد به وسیله خود فرد یا اطرافیان به ندرت می‌تواند تنیجه بخش باشد. به خصوص در مورد نوجوانان و جوانان معتاد. صحیح ترین شکل آن است که با مشورت پزشک متخصص که در ترک اعتیاد تجربه داشته باشد اقدام گردد. در این موارد پس از تماس با پزشک، باید اقدامات دارو درمانی و روان درمانی توأماً به وسیله وی و با کمک اطرافیان در منزل تحت مداوا قرار گیرد.
پس از ایجاد آمادگی و تهیه مقدمات، پزشک او را آماده می‌کند. دکتر چنین وانمود می‌نماید که در داروها هیچ مواد مخدری نیست. بیمار نباید بداند داروها چیست. فرضاً اگر ویتامین ث تزریق می‌کند مریض نباید بداند او باید تصور کند که داروی معجزه آسائی به او تزریق شده است. اعتیاد در مراحل اولیه اگر سرپائی و در منزل و با کنترل لازم معالجه شود، اثرات بهتری خواهد داشت. به دلیل این که بستری شدن در تخت بیمارستان و مراکز مشابه حالت خاص و مشکل تری ایجاد می‌نماید.
حالات بیمار در حال ترک که معمولاً تا یک هفته ادامه دارد
۱-شدیداً احساساتی است.
۲-از نظر جنسی بیمار فوق العاده تحریک پذیر می‌شود.
۳-از نظر روحی فرد دچار خیال بافی می‌شود.
۴-از نصیحت و طعنه، فوق العاده ناراحت و آزرده خاطر می‌گردد.
متخصصین در رابطه با ترک اعتیاد کلاً از دو شیوه استفاده می‌نمایند. یکی دارو درمانی و دیگری روان درمانی است. در مراحل ابتدائی اعتیاد، چون وابستگی جسمی کمتر است به روان درمانی بیشتری نیاز است. ترک اعتیاد بدون استفاده از داروی جایگزین امکان پذیر نیست چون فرد معتاد تحمل کوچک ترین ناراحتی جسمی را ندارد. ترس از ناراحتی های حاصله از نبود مواد مخدر، او را به ادامه اعتیاد کشانیده است. بنابراین استفاده از دارو رکن اصلی معالجه بیماری اعتیاد است.
روان درمانی اعتیاد
شیوه‌های روان درمانی و چگونگی اجرای آن از سوی متخصصین به رشته تحریر درآمده و موجود می‌باشد. آن چه که معتادین در رابطه با این مسائل می‌گویند می‌تواند برای متخصصین هم جالب باشد. چون گلایه‌ها بسیار است باید به هر معتادی که صحبت می‌شود و در واقع روان درمانی می‌گردد، دنبال نقطه ضعف روانی و عاطفی وی گشت. معتادی از فقدان مادر که همیشه چشمش دنبال او بود سخن می‌گفت. مادرش او را رها کرده و دنبال شوهر جدید رفته بود.
شناخت خلاء های عاطفی بیمار
شناخت عقده‌ها وکمبود‌ها در درمان اعتیاد بسیار مهم است، به تدریج باید به بیمار تفهیم کرد که بعضی خصوصیات موجود در او هم در گرایشش به اعتیاد تأثیر داشته و بعد آن خصوصیات را هم شناخت و کشف و در جهت برخورد با آن ها هم تصمیمی را هم شناخت و کشف و در جهت ظریفی وجود دارد و آن ایجاد علاقه به ترک اعتیاد و ادامه این وضع در معتادین است. تا افکار مغشوش و اضطراب وی را بر طرف، و امکان بازگشت به اعتیاد را کاهش دهد. ایجاد دشواری برای تهیه مواد مخدر علاوه بر این که همیشه بهترین راه مبارزه با عتیاد محسوب می‌گردد، از به وجود آمدن تزلزل در روحیه معتادین و کشش و تمایل آنان جلوگیری و امید به نتیجه بخش بودن اقدامات را افزایش می‌دهد.
دارو درمانی در ترک اعتیاد
روان درمانی در ایجاد آمادگی برای ترک اعتیاد، ادامه راه و عدم بازگشت صد در صد مؤثر و سازنده است. در کنار آن معالجه جسمی و رها کردن جسم از وابستگی هم ضروری و اجتناب ناپذیر است و نیز ایجاد حالتی در جسم برای تطابق و مقاومت با شرایط جدید و عدم واکنش در مقابل نرسیدن ماده مخدر. برای ایجاد چنین شرایطی در سلول های بدن تدریجاً عمل می‌شود و از داروهای جایگزین استفاده به عمل می‌آید.