معنی درمان در فرهنگ لغت به معنی علاج، دوا و دارو، علاج بیمار، آن چه درد را بزداید، چاره و مداوا آمده است. درمان یک اصطلاح کلی برای معالجه بیماری و یا دردی گفته می‌شود که فرد مبتلا به آن شده است. وابستگی به مواد مخدر یک بیماری است زیرا دارای نشانه‌های یک بیماری است. بیماری وابستگی به مواد مخدر قابل درمان است. یعنی بیماران با مصرف دارو و حضور در جلسات مشاوره و گروه درمانی می‌توانند درمان شوند.
درمان اعتیاد به مواد مخدر همانند درمان سایر بیماری ها نیازمند شرایط مخصوص به خود است.
شرایط درمان اعتیاد به مواد مخدر
- بیمار نزد پزشک و درمانگر برود.
- بیمار در صورت نیاز به دارو، به مصرف منظم دارو بپردازد.
- بیماران به صورت منظم در جلسات مشاوره و گروه درمانی حضور یابند.
- بیماران در فرآیند درمان مشارکت داشته باشند.
نقش خانواده در درمان اعتیاد
خانواده بیمار در درمان مشارکت داشته باشند. اصولاً درمان یک فرآیند آرام و تدریجی است. یعنی از نقطه ای شروع می‌شود و در نقطه ای پایان می یابد. در این فرآیند ممکن است بیمار و خانواده فراز و نشیب‌هایی را تجربه نمایند. اصولاً درمان همراه با چالش‌های اساسی برای بیمار و اعضای خانواده است. درمان همانند خورجینی است که همه چیز را می توان در آن یافت. این دوره همراه با انواع تجربه های جدید تلخ و شیرین است.
لغزش و عود اعتیاد در روند درمان
در این دوره ممکن است هر اتفاقی بیفتد. از جمله بیمار لغزش نموده، بیماری او عود کرده و یا دچار شکست درمانی گردد. درمان می‌تواند کوتاه مدت و یا طولانی باشد. برخی از بیماران برای مدت زمان طولانی و طی چندین سال درمان می‌شوند و در برخی از بیماران ممکن است این دوره کوتاه تر باشد.
لذا ویژگی های شخصیتی و فردی، زمینه ها و حمایت های خانوادگی، شرایط اجتماعی از جمله داشتن شغل و کار مناسب و زندگی در محلات سالم، دسترسی به درمان و فراگیری آموزش مهارت های اجتماعی و زندگی از عوامل تعیین کننده درمان وابستگی به مواد مخدر محسوب می‌شود.
عنصر کلیدی درمان موفق اعتیاد
عنصر کلیدی یک درمان موفق، زمان است. درمان بیماری اعتیاد به مواد مخدر نیازمند زمان است. اعضای خانواده باید خود را با شرایط و مقتضیات دوران درمان سازگار نمایند. درمان شرایط منحصر به فردی دارد. انتظارات اعضای خانواده از بیمار نیز باید متفاوت از دوران مصرف باشد. لازم است اعضای خانواده درک درستی از شرایط موجود در درمان داشته باشند. اعضای خانواده باید بپذیرند اتفاق جدیدی افتاده است.
پذیرش و اعتماد به بیمار
بیمار قصد درمان دارد و خود را برای تغییر شرایط موجود آماده نمایند. این تغییر مستلزم تغییر در افکار، باورها، پذیرش و اعتماد به بیمار است. لذا ضروری است بینش، منش و روش خود را در ارتباط با بیمار تغییر داد. در ادامه به بررسی شرایط تغییر و الزامات آن خواهیم پرداخت. وابستگی به مواد مخدر و مواد محرک یک بیماری است و لذا ضروری است بیمار و اعضای خانواده نزد تیم درمانگر متخصص مراجعه نمایند.
اهمیت آموزش مراقبت اعتیاد از دوران کودکی
باید این واقعیت از دوران کودکی به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود و به به عنوان یک قاعده پذیرفته و درونی گردد. ضروری است آموزش‌های لازم به کودکان و نوجوانان ارائه شده تا از خود درمانی اجتناب نمایند. همچنین باید به کودکان و نوجوان آموزش داد هنگامی که بیمار شدند نزد پزشک بروند. چنین آموزش‌هایی تأثیر مستقیمی در دوران بزرگسالی دارد.
آن ها باید یاد بگیرند که خود درمانی باعث بدتر شدن مشکلات و تشدید بیماری می گردد. آن ها پزشک و درمانگر خود نیستند و لذا از مصرف بی رویه و بدون دلیل آرامبخش ها و داروهای مسکن خودداری نمایند. ضروری است در خصوص عوارض داروهای بدون نسخه با کودکان و نوجوانان گفتگو شود و به آن ها یادآوری نمود که مصرف این داروها باعث بروز عوارض جبران‌ناپذیر جسمی، روانی و اجتماعی در آن ها خواهد شد.
دشواری درمان اعتیاد افراد خود درمانگر
در فرآیند درمان و در ارتباط با بیماران خود درمانگر دشواری های زیادی وجود دارد زیرا آن ها تصور می نمایند که می‌توانند میزان دوز داروهای خود را بدون نظارت تیم درمانگر کم یا زیاد کنند. آن ها بارها شکست درمانی را تجربه نموده و باز هم ممکن است در درمان دچار شکست شوند. موضوعی که در ارتباط با بیماران وابسته به مواد مخدر مهم است این است که داشتن ویژگی‌های شخصیتی، فردی و خانوادگی می‌تواند از عوامل تعیین کننده درمان موفق باشد.
تأثیر هویت فرد بر درمان اعتیاد
در برخی از موارد داشتن چنین ویژگی هایی ممکن است ارتباط چندانی با تغییر رفتار ناشی از مصرف مواد مخدر نداشته باشد. یعنی هویت اصلی فرد شکل گرفته و در نتیجه در فرآیند درمان نیز تأثیر بگذارد. به عنوان مثال بیمارانی که قبل از مصرف مواد مخدر پرخاشگر و دارای اضطراب و سابقه افسردگی بوده و یا مغرور و خود رأی باشند ممکن است چنین خصوصیاتی در هنگام درمان آن ها باعث تأثیرات منفی و حتی عود اعتیاد گردیده و در نتیجه درمان موفقی نداشته باشند. چنین بیمارانی ممکن است به ندرت درمان موفق را تجربه نمایند.
انکار اعتیاد درمان را دشوار می کند
انکار نیز در این بیماران بسیار شدید است. اغلب نمی پذیرند که بیمار هستند و اعضای خانواده دشواری های زیادی در حین درمان این بیماران خواهند داشت. برعکس گروهی از بیمارانی که منعطف تر و صمیمی تر می باشند و روابط اجتماعی خوبی با اعضای خانواده و دیگران دارند، ممکن است درمان موفق تری را تجربه نموده و خانواده نیز آن ها را بهتر پذیرفته و بیمارانشان را حمایت کنند.