اختلالات مصرف مواد چندگانه متاسفانه از تشخیص ها حذف شده است و حالت خفیف اعتیاد یعنی «سوء مصرف مواد مخدر» و حالت شدیدتر «وابستگی مواد مخدر» هر دو حذف شده‌اند و جای آن ها را اختلال مصرف مواد مخدر گرفته است که برای تشخیص ضروری است.
ملاک های تشخیصی مصرف مواد مخدر
ملاک های تشخیصی مصرف مواد مخدر در چند گروه قرار گرفته اند. گروه اول بر ناتوانی از کنترل متمرکزند نظیر مصرف بیشتر و طولانی‌تر مواد مخدر و ناتوانی از کاهش مصرف مواد مخدر، صرف زمان طولانی برای به دست آوردن مواد مخدر، مصرف مواد مخدر یا رهایی از تأثیر آن. و بالاخره این که تمام فعالیت‌های زندگی بر محور مواد مخدر می چرخد. گروه دوم ملاک‌ها به افت کاری، ادامه مصرف مواد مخدر علیرغم مشکلات اجتماعی و بین فردی، و ادامه مصرف مواد مخدر با وجود آگاهی از مشکلات پدید آمده جسمی و روانی ناشی از آن است.
سندروم ترک اعتیاد
آخرین گروه ملاک ها تحمل و ترک مواد مخدر را در بر می گیرد. این که مواد اعتیادآور در سیر زمان، اثر خود را از دست داده و باید برای حفظ اثر روز به روز مقادیر بیشتری مصرف شوند. در صورت کاهش یا قطع مصرف علائم فیزیولوژیک مختص به مواد مخدر مصرف شده ظاهر می شود که به سندروم ترک اعتیاد موسوم است. برای نخستین بار بخشی نیز تحت عنوان اختلالات غیر مرتبط به وجود آمده است به عنوان اختلال قمار بازی.
نکات برجسته در مورد اختلال روانی بیمار معتاد
اعتیاد اختلالی است چند وجهی با ابعاد پیچیده روان شناختی، زیست شناختی، جامعه شناختی و حتی سیاسی و امنیتی. اعتیاد یک آسیب اجتماعی است که تمام دنیا با آن درگیر است. به گزارش سازمان ملل چهار گروه مواد مخدر مسئله‌ساز جهانی عبارتند از: مواد افیونی، حشیش، آمفتامین و مواد روانگردان جدید. ۲۴۶ میلیون نفر در جهان مواد مخدر مصرف می‌کنند. مصرف‌کنندگان سیگار این مضر ترین ماده اعتیادآور که بیش از یک میلیارد نفر هستند در این آمار نیامده است.
آمار مصرف کنندگان مواد مخدر در ایران
آمار مصرف کنندگان مواد مخدر در ایران را از یک میلیون و سیصد هزار تا چهار میلیون نفر تخمین می‌زنند. افغانستان همچنان به عنوان بزرگ ترین تولید کننده افیون جهان با ۱۰ هزار تن در سال باقی مانده است. اما نکته اصلی در اعتیاد اتخاذ شیوه های کارآمد درمان اعتیاد به ویژه پیشگیری است که متاسفانه در این زمینه‌ها با کمبودهای جدی رو به رو هستیم. به امید تدوین برنامه جامع مبارزه با اعتیاد در سال‌های آتی با بهره‌گیری از دانش متخصصین دلسوز.
اختلالات شخصیتی در وابستگی به مواد مخدر
با توجه به نقش مهم بی‌کفایتی، نا بالیدگی و ناپختگی های شخصیتی در پیدایش وابستگی به مواد مخدر، ابتدا دو اختلال شایع در این زمینه یعنی اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلال شخصیت وابسته، مطرح است و بعد از آن حالات بینابینی که در آن ها اختلال شخصیت بارز و اثبات شده وجود ندارد، اما وجود صفات شخصیتی نابهنجار، زمینه‌ساز وابستگی مواد مخدر و آشفتگی‌های زندگی است.
شناخت این صفات و در صورت امکان، اصلاح آن ها می تواند در پیشگیری از وابستگی به مواد مخدر و بروز آسیب‌های اجتماعی مؤثر باشد. در افراد مبتلا به مصرف مواد مخدر نیز برای درمان بیماری اعتیاد و پیشگیری از عود اعتیاد، اصلاح این صفات نابهنجار ضروری است.