افرادی که انواع مواد مخدر مانند سیگار، حشیش، هروئین، تریاک و … مصرف می کنند، برای شکستن دیواری که در مقابل دنیای اطراف خود کشیده اند نیاز به گفت و گو و مشاوره ای که در جهت ترک اعتیاد باشد، دارند. این صحبت و مشاوره با افراد معتاد اصول خاص خود را دارد که به آن ها اشاره می کنیم.
پذیرش فرد در ترک اعتیاد
باید بیمار دارای اختلال مصرف مواد مخدر را آن چنان که هست و بدون قید و شرط بپذیرید. دقت کنید که پذیرش یک معتاد تزریقی، نه به معنی تأیید این وضعیت، که مفهوم و پذیرش یک واقعیت برای تغییر است.
رازداری در ترک اعتیاد
رازداری از حقوق ابتدایی و شناخته‌شده بیمار معتاد، (مراجعه کننده) و شرط اولیه ایجاد اعتماد و برقراری رابطه درمانی است. بدون اطمینان از رازداری هیچ مراجعه کننده ای لب به سخن نخواهد گشود. متعهد بودن کامل و واقعی رازداری به این مفهوم است که مشاور هرگز و تحت هیچ عنوانی حق افشای مطلبی به هیچ کس حتی نزدیکان خود فرد معتادرا بدون اجازه وی ندارد. نوع مواد مخدری که مصرف می کند نیز می تواند یک راز باشد.
اجتناب از قضاوت در ترک اعتیاد
مشاور و روان درمانگر باید جداً از قضاوت در مورد رفتار و اعمال مراجعه کننده معتاد پرهیز نماید.
اجتناب از برچسب زدن در ترک اعتیاد
برچسب زدن خود بدترین نوع قضاوت، توأم با توهین و تحقیر است. مشاور باید از این ورطه اجتناب نماید.
اجتناب از تحمیل ارزش‌ها در ترک اعتیاد
مشاور قطعاً به یک سلسله ارزش ها و اعتقادات باور دارد، اما باید توجه کرد که مشاوره جای تبلیغ اندیشه‌ها و تحلیل ارزش ها نیست. مشاور خود ممکن است مثلاً با نوای دل انگیز قرآن یا موسیقی موتزارت به آرامش برسد. اما اصرار به مراجعه کننده که او نیز می‌تواند به همین شیوه به آرامش دست یابد. با اصول مشاور ناسازگار است.
برخورد صادقانه در ترک اعتیاد
هرگز به هیچ عنوان نباید به مراجعه کننده دروغ تحویل بدهد و از برخورد صادقانه دور شود.
فنون مشاوره در ترک اعتیاد
شروع مشاوره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یک شروع خوب، با برقراری سریع رابطه درمانی کمک شایانی به پیشرفت مصاحبه می کند و برعکس شروع با عجله و بیان یک جمله نامناسب ممکن است مشاوره را به بیراهه بکشاند. طرح سوالاتی در زمینه داده های شناساننده و سوالات بدون بار هیجانی نظیر اسم، شهرت، محل سکونت، وضعیت تأهل، سطح سواد، تعداد فرزند، شغل و … می تواند بسیار کمک کننده باشد. آن گاه به یک سوال و پاسخ می رسیم به گونه‌ای که مراجعه کننده کاملاً در شروع و انتخاب مطلب آزاد باشد مثلاً: خوب، دوست دارید از کجا شروع کنیم؟ یا خوب، مشکل چیست؟ و غیره در گرفتن پاسخ عجله نکنید. سکوت گاه بیش از کلام ارزش دارد. شما با سکوت مراجعه کننده را متوجه مسئولات خود در مصاحبه می‌کنید. نیز به او فرصت می دهید که به تفکر و تعمق بپردازد.
مهارت گوش دادن در ترک اعتیاد
بسیاری از ما فراموش می‌کنیم که در مشاوره، وظیفه اصلی ما گوش دادن است و نه حرف زدن. گوش دادن فعال به معنی تمرکز و دقت در کلام بیمار و واکنش مناسب به غیر کلامی بدان است. هنگام گوش دادن نباید صحبت کرد. اما با تکان دادن سر، نگاه، حرکت بدن نشان می‌دهید که متوجه کلام او هستید و او را به ادامه صحبت تشویق می کنید.
بازتاب مشاوره در ترک اعتیاد
عبارت است از جمع بندی و خلاصه کردن نظرات مراجعه کننده به شیوه‌ای که اولاً احساسات و عواطف او را چون آینه منعکس می‌کنید. و ثانیاً او را به شناخت بیشتر از خود و تفکر بیشتر وامیدارید. پس بازتاب نه تکرار طوطی وار کلمات مراجعه کننده، که تحلیلی کوتاه و شاید توأم با هدایت گری ظریف باشد. بازتاب گونه های مختلف دارد.