شیوه کارآمد در درمان اعتیاد و جلوگیری از عود اعتیاد مستلزم این است که فرد قبل از هر چیز هیجان های منفی خود را تخلیه کند.
تخلیه هیجان های منفی در ترک اعتیاد
مشکلات و عوامل استرس زا، هیجان هایی مانند غم، اضطراب، نگرانی، خشم و غیره را بروز می دهند و این هیجان های ناخوشایند از این امر ممانعت می کنند که فرد در روند ترک اعتیاد موفق شود، بنابراین قبل از هر چیز، افراد باید فنونی را یاد بگیرند تا بتوانند هیجان های ناخوشایند خود را تخلیه کنند.
این فنون عبارتند از: گریستن، درد دل کردن با یک دوست، نوشتن احساسات خود روی کاغذ، ورزش، پیاده روی، فعالیت های بدنی و خودگویی. بیماران باید با تفاوت بین هیجان و مشکل یا عاملی که هیجان ها را بروز داده اند، آشنا شوند.
آن ها باید بدانند که در حل مسئله هدف تغییر و اصلاح هیجان های بیماران نیست، بلکه هدف حل مشکل یا مسئله ای است که هیجان های منفی (مانند: خشم، غم، اضطراب و ترس) ایجاد کرده است. بنابراین، به جای این که بیماران به هیجان های منفی خود برچسب مشکل بزنند بهتر است هیجان های منفی خود را علامتی از وجود یک مشکل بدانند نه خود مشکل، زیرا هیجان روبنا و مشکل زیربنا است.
باید دید مشکل واقعی چیست؟ وقتی بیماران درنگ کنند و سپس فکر کنند (ایست – فکر)، این کار فرصت رفتارهای تکانشی، هیجانی و عجولانه را از آن ها می گیرد. گام بعدی برای اندیشه درباره مشکل، به تعریف مشکل و بارش فکری و ابداع راه حل ها اختصاص دارد و در گام نهایی فرد به اجرای راه حل انتخابی و بازبینی نتایج مربوط به آن می پردازد.
خودگویی در ترک اعتیاد
در خودگویی فرد با خود حرف می زند و با کلمات مثبت و امیدبخشی به خود دلداری می دهد مانند «ناراحت نباش، درست می شود، تو اولین کسی نیستی که چنین مشکلی دارد، روحیه ات را حفظ کن و نگران نباش یا غیره». این پیام ها به فرد امید می دهند و او را برای حل مشکل آماده می کنند.
پس از آن که به کمک این فنون گرد و غبار هجان های فرد نشست، او آمادگی بیشتری برای حل مسئله خواهد داشت. فرآیند حل مسئله مستلزم بهره گیری از منابع بیرونی و درونی برای حل مشکل است.
فرد باید بتواند اطلاعات و راه حل های به دست آمده از منابع درونی و بیرونی را ادغام کند و آن ها را برای حل مشکل به کار گیرد. چنین چیزی مستلزم این است که فرد در مورد مشکل فکر کند، راه حل هایی را جست و جو کند و به اجرا درآورد.
مراحل مسئله گشایی در دوران ترک اعتیاد
فرآیند مسئله گشایی از پنج مرحله تشکیل می شود. این مراحل عبارتند از: تعریف مشکل، بارش فکری، تصمیم گیری یا ارزیابی، اجرا و بازبینی.
تعریف مشکل در ترک اعتیاد
فرد ابتدا باید مشکل را با دقت تعریف کند. این بخش بسیار مهم است، زیرا برخی افراد به جای تعریف مشکل از نشانه ها حرف میزنند. مانند: «ناراحتم، اعصابم خرد شده است و …»
بارش فکری در ترک اعتیاد
گام بعدی در فرآیند حل مسئله بارش فکری است. در بارش فکری از فرد خواسته می شود برای مشکل انتخاب شده از فهرست مشکلات، راه حل هایی را شناسایی کند.
ارزیابی و تصمیم گیری در ترک اعتیاد
در این مرحله فرد راه حل های خود را ارزیابی می کند و تصمیم می گیرد که یکی از آن ها را انتخاب و اجرا کن.
اجرای راه حل در ترک اعتیاد
در این مرحله مناسب ترین راه حل اجرا می شود.
بازبینی در ترک اعتیاد
همان طور که از نامش پیداست، بازبینی به معنای بررسی و ارزیابی نتایج حل مسئله است. برای کنترل معضلات بعد از ترک اعتیاد انواع مخدر و مقابله با وسوسه، باید همچنان تحت نظر روان درمانگر و با کمک فنون و مهارت های مربوطه به صورت علمی و تخصصی بیماری اعتیاد را تا مرحله آخر پیش برد و درمان را نیمه کاره رها نکرد.