فنون زیادی برای کنترل وسوسه وجود دارد. بسته به این که بیمار چه نشانه هایی را تجربه می‌کند، فنون و راهبردها نیز متفاوت خواهند بود. برای مثال، اگر بیمار افکاری دارد که او را برای مصرف وسوسه می‌کنند، باید فنون شناختی را به کار گیرد.
در صورتی که حس های بدنی و هیجان ها مطرح هستند، فنون هیجانی و رفتاری سودمند خواهد بود. در مجموع، راهبردهای شناختی، رفتاری، ذهن آگاهی و راهبردهای تحمل پریشانی برای مقابله با وسوسه مؤثرند.
راهبردهای شناختی
راهبردهای شناختی برای مقابله با ولع عبارتند از: فنون توجه برگردانی، تصویر سازی ذهنی، خود گویی مثبت، کارت های مقابله، توقف فکر، فنونی برای چالش با افکار خودآیند و فن همراهی با میل.
فنون توجه برگردانی
فنون توجه برگردانی از فنون شناختی مهم برای مقابله با محرک های پرخطر، از جمله وسوسه، محسوب می شوند. هدف اصلی فنون توجه برگردانی عبارت است از انحراف توجه بیماران از محرک‌های درونی برانگیزاننده ولع (مانند افکار خودآیند، خاطرات و حس های بدنی) به محرک‌های بیرونی.
گرچه این فنون بسیار ساده به نظر می‌رسند، اما از شدت وسوسه می کاهند و بین وسوسه و مصرف فاصله ایجاد می‌کنند، به این ترتیب بیمار می‌تواند در سایه درنگ ایجاد شده ولع را پشت سر بگذارد.
انواع فنون توجه برگردانی عبارتند از:
مشاهده و توصیف اشیای بیرونی:
از بیماران بخواهید در حالت وسوسه به پیرامون خود توجه کنند و هر چیزی را که می بینند نام ببرند و توصیف کنند. هر قدر بیشتر به محرک های بیرونی توجه کنند، بیشتر از وسوسه دور می شوند.
تماس با دیگران:
از بیماران بخواهید اسامی دوستان نزدیک و حمایت کننده را در گوشی تلفن همراه داشته باشند و در صورت وسوسه شدن، با آن ها از وسوسه شان صحبت کنند. این افراد باید کسانی باشند که در این حالت به بیمار دلداری دهند و او را امیدوار کنند، نه اینکه او را سرزنش کنند.
ترک موقعیت:
تغییر مکان و موقعیت روش دیگری است برای انحراف توجه از وسوسه. از فرد خواسته می شود هرگاه تحت فشار وسوسه قرار دارد، برای دقایقی به فضای جدید و مطمئن برود. برای مثال، در جمع دوستان حضور یابد. به باغچه سر بزند و به گل ها آب دهد. به اتاق پذیرایی برود و با مهمان ها گفتگو کند و برای پیاده روی در فضای مطمئن از خانه خارج شود.
فعالیت:
از بیماران بخواهد حین وسوسه به فعالیتی دست بزنند، مانند خرید، کارهای منزل و غیره.
فعالیت معنوی و مذهبی:
خواندن دعا، خواندن چند آیه از قرآن، ذکر گفتن و نماز، رفتن به مسجد و مراسم مذهبی از دیگر فنون توجه برگردانی است.
پرداختن به فعالیت های چالش برانگیز:
حل جدول، تکمیل پازل، بازی شطرنج، بازی رایانه ای و غیره.
فعالیت ذهنی:
تمرین های ذهنی مانند یادآوری ۱۰ حیوان که با حرف س شروع می شوند و شمارش معکوس از صد تا یک و نیز شمارش اشیای بیرون، شمارش از یک تا هزار، شمارش ماشین هایی که عبور می‌کنند، شمارش پنجره های ساختمان های روبرو و غیره نیز می توانند موقتاً توجه فرد را از وسوسه به چیز دیگری معطوف کنند.
یادآوری خاطرات گذشته:
یادآوری خاطرات خوش گذشته یکی از راه‌های کنترل وسوسه است.
فعالیت های اجتماعی:
پرداختن به فعالیت های مثبت اجتماعی مانند: ملاقات با افراد دلخواه، احوال پرسی از دیگران و کمک به افراد نیازمند، از دیگر فنون توجه برگردانی است.
مقایسه کردن خود با دیگران:
مقایسه کردن خود که تنها برای مدت کوتاهی ناچار به تحمل وسوسه هستند است با کسانی که در وضعیت دشوار و بدتری قرار دارند. مثلاً کسانی که ناچارند درد شدید و مزمن را تا پایان عمر تحمل کنند.
جعبه امید:
از بیمار بخواهد جعبه، کیف یا صندوقچه کوچکی تهیه کند و عکس افراد مورد علاقه، هدایای کوچک، کارت پستال های سال نو و تولد، قرآن، عکس امامان شیعه و حتی عزیزانی از خانواده و دوستان فوت شده را در آن صندوقچه بگذارد و در وضعیتی که با ولع دست و پنجه نرم می‌کند به این صندوقچه سری بزند.
به کارت ها و عکس ها نگاهی بیندازد و به این موضوع فکر کند که چقدر برای این افراد عزیز و خواستنی است و اگر در برابر ولع مقاومت کند و سیگار، الکل یا مواد مخدر را کنار بگذارد تا چه اندازه این افراد را خوشحال خواهد کرد. به این ترتیب قدرت بیشتری پیدا می کند و می تواند در برابر وسوسه مقاومت کند.