به لحاظ تاریخی٬ مواد مخدر سابقه ای طولانی دارد. انسان در برهه ای از زمان از مواد مخدر٬ به عنوان دارو٬ جهت التیام و تسکین درد هایش استفاده می کرده است و زمانی هم برای ایجاد لذت و سرخوشی٬ فرار از ناراحتی ها٬ در جشن ها و مراسم های مذهبی.
هم چنین مواد مخدر توسط جادوگران هم مورد استفاده قرار می گرفته است. با بررسی آثار مکتوب و لوح های گلی که از سومریان باقی مانده است٬ چنین استنباط می‌شود که سومریان اولین کسانی بودند که تریاک را کشف کردند و علاوه بر این که از آن به عنوان یک داروی مسکن استفاده می‌کردند٬ تدریجاً تریاک٬ به عنوان یک (سر خوش کننده) و مخدر نیز مورد استفاده قرار گرفت و حتی نام گیاه شادی بخش نیز بر آن نهادند.
علاوه بر سومریان٬ اقوام آشور٬ مصر٬ یونان و رم نیز تریاک را می شناختند و از آن استفاده می‌کردند. در واقع می‌توان گفت که سابقه ی استفاده از مواد مخدر٬ بیشتر جنبه مصرف طبی داشت و فقط به دستور اطباء مصرف می شد.
گسترش تجارت مواد مخدر
با شروع انقلاب صنعتی (اواخر قرن ۱۷ و اوایل قرن ۱۸) و گسترش تجارت و ارتباط٬ مواد مخدر و به خصوص تریاک نقش تازه ای پیدا کرد. این ماده در کنار سایر ترفند های استعماری به عنوان وسیله ای برای جذب سرمایه از کشورهای جهان سوم٬ اضمحلال و نابودی نیروهای انسانی٬ فرهنگ و اقتصاد ملی کشور های مورد استعمار و چپاول٬ قرار گرفت.
عملکرد کمپانی هند شرقی در کشورهای آسیایی٬ نمونه ی عینی این نوع ترفند است. این کمپانی با در دست گرفتن تجارت تریاک در آسیای شرقی به خصوص در کشور چین٬ طی سالیان دراز تجارت سود برد و بسیاری از مردم این کشور را به دام اعتیاد کشاند.
دولت چین که از شیوع تریاک و خروج سرمایه وحشت زده شده بود به مقابله با این کمپانی برخاست و تقاضای منع تجارت تریاک را از کمپانی مزبور نمود. اما این کمپانی به خواست دولت چین توجهی ننموده و بر عمل خود اصرار ورزید به همین دلیل دولت چین مجبور به مصادره تریاک های این کمپانی شد که نیروهای نظامی بریتانیا به پشتیبانی از کمپانی هند شرقی وارد مبارزه شدند.
به این ترتیب کشور چین طی سالیان دراز در اسارت مواد مخدر و اعتیاد قرار گرفت. این گونه عملکرد استعماری در سطح جهانی برای گسترش مواد مخدر و نتایج مخرب حاصل از آن سبب شد تا درون کشورها قیام ها و اقداماتی قانونی علیه مواد مخدر و سوء استعمال آن انجام شود.
نگرانی جهانی از مواد مخدر
به واسطه ی بین المللی و جهانی شدن این معضل بزرگ اجتماعی٬ زنگ خطر به صدا درآمد و انگیزه ی همکاری کشور های جهانی را بر علیه مواد مخدر برانگیخت و موجب برگزاری کنفرانس ها٬ عقد قرارداد های دو جانبه و چند جانبه و تشکیل کنوانسیون های جهانی گردید جهان در حال توسعه شاهد بروز و ظهور بحرانی است که میلیون ها نفر را به دلیل ذلت اعتیاد به بردگی کشیده است.
شیوع سوء مصرف هروئین در شرق آفریقا٬ افزایش مصرف کوکائین در غرب آفریقا و جنوب آمریکا٬ رشد و گسترش سریع تولید و سوء مصرف مواد مخدر صنعتی در خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا از جمله بحران های نو ظهور به شمار می آیند.
قاچاق مواد مخدر در کنار بحران هسته‌ای٬ بحران جمعیت٬ و بحران محیط زیست یکی از چهار بحران عمده قرن ۲۱ لقب گرفته است.