با آن که قرن‌هاست که مواد مخدر به علل مختلفی در جوامع انسانی مورد استفاده قرار می گیرد نمی توان به درستی زمان آشنایی انسان را با این مواد مخدر مشخص نمود.
به نظر می‌رسد که بشر از آغاز زندگی اجتماعی خود و به علل و مناسبت های گوناگون به تجربه و شناختی از مواد مخدر دست یافته و از آن ها در درمان بیماری‌ها، کاهش آلام، کنترل اشتها و رفتار غذایی، تسکین و کاهش دلتنگی ها، اضطراب ها و تشویش ها، رهایی از فشارها، ارضاء کنجکاوی ها، گشودن افق های جدید به طریقی ذهنی، ایجاد ارتباط دوستانه، افزایش فعالیت جنسی و حتی دادن معنا و مفهوم به هستی و زندگی و نظایر آن استفاده کرده است.
تاریخچه تریاک
تریاک به عنوان داروی شفابخش برای بسیاری از امراض در جوامع انسانی سابقه دو هزار ساله دارد. سومریان و آشوریان کهن‌ترین اقوامی هستند که از افیون سخن دارند و پزشکان آشوری در سده هفتم قبل از میلاد آن را به عنوان مسکن به کار می بردند.
مجارستان اولین کشور اروپایی است که با خشخاش آشنا شد و گیاه شناسان این کشور آن را می شناخته و شیره اش را به کار می برده اند. چنانچه از مطالعات مشهود است مصریان از زمان‌های قدیم اوپیوم استعمال می کردند و با آن که کشت خشخاش در ممالک شرقی از جمله چین، هند، ترکیه و ایران و ممالک اروپای جنوبی به عمل می آمده ولی اصل آن از مصر است.
ساکنان سرزمین هند نیز در شمار نخستین آشنایان به گیاه مخدرند و در آثار تاریخی اشاراتی به افیون و موارد استعمال آن شده و غالباً جهت تسکین و درمان دردها به کار می رفت. یونانیان زمان سقراط نیز به آثار طبی تریاک پی برده و برای تسکین آلام خود این ماده را به کار می‌برده‌اند.
قاره اروپا در قرون وسطا نیز تا حدودی با افیون آشنا بوده و پزشک سوئیسی آن را به عنوان دارو به کار برد و خوراکی آن را به نام تریاکا یا توریاکا مصرف نمود. در کشور چین کشیدن تریاک از قرن هجدهم متداول بوده و تا قبل از سال ۱۹۰۳ تریاک و کوکائین به صورت خام و اصلی مورد استعمال قرار می گرفته است و معمولاً تریاک را می‌کشیدند و یا به صورت طنتور می‌خوردند.
استفاده از مواد مخدر و عکس‌العمل اجتماعی در قبال آن در مقاطع زمانی و مکانی مختلف متغیر بوده است و همیشه به عنوان یک رفتار انحرافی تلقی نمی گردد.
مصرف بنگ
به عنوان مثال در جامعه هند در بین کاست ها از برخی صور مواد افیونی نظیر نوعی ماری جوانا به نام بنگ، به واسطه رسوم اجتماعی و مذهبی توصیه و تجویز می گردید. بنگ که مایعی متشکل از ماری جوانا و شیر یا آبمیوه بود غالباً در برخی از مراسم های گوناگون نظیر عروسی و یا مراسم مذهبی به طور مرسوم استفاده می شد.
به زعم قالب صاحب نظران انسان از آغاز تریاک و ترکیبات آن را استعمال می کرده، بدون آن که با اثرات متعدد آن آشنا باشد.
مصرف اوپیوم
مردم قاره اروپا از چهار هزار سال پیش به اثرات ضد درد تخدیری اوپیوم آشنا بوده و آن را کشت می کردند. سومری ها نه تنها این ماده را استعمال می کرده اند بلکه نامی بر آن نهاده بودند که هنوز هم شایع است: گیاه شادی بخش. نوشته‌های باستانی نشان می‌دهد که ترکیبات تریاک در تمام دوره های تاریخ بابل، مصر، یونان و روم استعمال می شده است.
دلیل رواج مواد مخدر در دنیا
یکی از مهم ترین عوامل اشاعه و رواج مواد مخدر در دنیا دسیسه ها و بهره برداری های سیاسی بوده است. اروپاییان طی قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی به سازمان یابی و نیرومند نمودن خود پرداختند.
رقابت کشورهای انگلستان، فرانسه، اسپانیا، پرتقال و سپس هلند موجب شد تا جهت پیشبرد اهداف سیاسی اقتصادی و استعماری خود از هرگونه آلات و ابزاری استفاده کنند. یکی از این وسایل استفاده از افیون بود.
با برپایی نظام اجتماعی- اقتصادی سرمایه‌داری در پاره‌ای از کشورهای جهان، تجارت مواد تریاکی به عنوان یکی از متداول ترین مواد مخدر نه تنها در قاره اروپا و آمریکا بلکه در کشورهای دیگر نیز رواج پیدا کرد و در زمره کالاهای مهم تجاری درآمد و از رونق بی حدی برخوردار شد و از این طریق میلیون ها انسان سالم و مولد را در کارخانه ها، مزارع و سایر مراکز تولیدی، تجاری و فرهنگی علیل و ناتوان ساختند.