نحوه و آلات استعمال تا حدودی به نوع و حالت فیزیکی مواد مخدر وابسته است.
نحوه مصرف به طور کلی به شش قسمت ذیل تقسیم بندی می شود:
1ـ دود کردن:
دود حاصل از سوختن موادمخدر به ریه ها وارد می شود.
2ـ خوراکی یا جویدنی:
مواد مخدر به صورت قرص، شربت و حل در آب (چایی) و غیره و یا جویدنی مثل آدامس.
3ـ تزریق وریدی:
بوسیله سرنگ مواد مخدر محلول به صورت مستقیم وارد سیاهرگ (خون) می شود.
4ـ انفیه:
در این روش پودر مواد مخدر مستقیماً به وسیله کاغذ (اسکناس) لوله شده به داخل بینی وارد می شود.
5ـ جذب:
(ازطریق پوست و زبان)
6ـ استنشاق:
بو کشیدن بخار مواد مایع فرار مثل بنزین، چسب و غیره که به این مواد معطر زود تبخیر شونده. مواد استنشاقی گویند.
آلات استعمال می تواند بنابر نوع استعمال به شکل های مختلفی مورد استفاده قرار گیرد.
که برخی از آلات به شرح ذیل می باشد:
الف) وافور:
گاهی اشتباهاً بافور تلفظ می شود ابزاری برای کشیدن تریاک است.
وافور از یک لوله چوبی خراطی شده، یک حقه (گلدانی)، بست، واشر و یراق برای اتصال این دو بخش تشکیل شده است.
مواد مخدر شیمیایی به تدریج استفاده از وافور را به حاشیه رانده اند. نوع دیگر وافور نگاری است که برای کشیدن شیره تریاک استفاده می شود.
ب) پایپ:
یک لوله شیشه ای که انتهای آن به صورت یک حباب (بالن) است. از این وسیله برای استعمال شیشه استفاده می شود.
ج) قلقلی:
وسیله ای دست ساز از وسایل ساده برای استعمال تریاک.
د) سیم(سیخ)، سنجاق، لوله کاغذی:
با توجه به اینکه این وسایل ساده در هر خانه ای یافت می شود از این وسایل بیشتر در محافل خصوصی و چند نفره و به صورت تفریحی برای استعمال تریاک استفاده می شود.
ه) قاشق (و یا زر ورق) و سرنگ (استعمال به صورت تزریق):
در این روش مواد مخدر (بیشتر هروئین) را با آب لیمو، جوهر لیمو یا قرص ویتامین c در قاشق حل کرده و با شعله فندک کمی حرارت می دهند. سپس محتویات قاشق را از فیلتر سیگار یا پنبه می گذرانند و به درون سرنگ کشیده و به ورید های دست، پا و یا سایر نقاط بدن تزریق می کنند.
اثر مواد مخدر بر بدن انسان
برخلاف باورهای قدیمی و بر مبنای اطلاعات و دانش کنونی در مورد مغز انسان، ثابت شده است که اعتیاد یک مشکل اخلاقی و یا ضعف اراده نیست، بلکه نوعی بیماری ذهنی است. بنابراین بیشترین و خطرناک ترین اثر سوء مواد مخدر بر مغز می باشد چرا که مغز مرکز فرماندهی کل بدن است.
بنابر این می توان گفت که مصرف مواد مخدر به دو صورت به بدن انسان آسیب می رساند:
1) آسیب مستقیم بر مغز و نخاع. (سیستم عصبی مرکزی) که به سلول های آن آسیب می زند و باعث عدم کارکرد صحیح مغز می شود و به طور غیر مستقیم بر سایر اعضا بدن (شامل ناهنجاری های رفتاری، خلق و خو و آسیب بیرونی و درونی به اعضای بدن به خاطر عدم درست کار کردن سیستم عصبی مرکزی)، که به آن می توان اثر مرکزی هم گفت. در واقع این نوع آسیب غیر مستقیم را، عارضه هم می گویند.
2) آسیب مستقیم بر سایر اعضا که به اثر پیرامونی معروف است.
افرادی که به مواد مخدر اعتیاد دارند معمولاً از یک یا چند آسیب ناشی از اعتیاد همچون ناراحتی های ریوی، سرطان و غیره رنج می برند.