عوامل اجتماعی در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر نقش اساسی دارد که در زیر به مهم‌ترین این عوامل پرداخته شده است. فقر، بیکاری، تورم، زندگی در محلات پرآسیب و مشکلات اقتصادی از مهم ترین عوامل گرایش به مصرف مواد مخدر است. بیکاری نوجوانان و جوانان یک عامل مهم در گرایش و مصرف مواد مخدر است. جوانان و نوجوانان به دنبال پر کردن اوقات بیکاری خود هستند و لذا مصرف مواد مخدر می تواند اولین انتخاب برای بسیاری از آن ها باشد.
کمبود امکانات تفریحی در جامعه
در جوامعی که امکانات تفریحی محدود است افراد سعی در جبران خلاء های تفریحی خود دارند و لذا به باور برخی از این افراد مصرف مواد مخدر می‌تواند یک انتخاب برای آن ها باشد. هرچند یک انتخاب اشتباه است و ضروری است جوانان با راه‌های سالم و جایگزین تفریحات سالم آشنا شوند.
کمبود برنامه های آموزشی و پیشگیری از مصرف مواد مخدر
میانگین بودجه برنامه‌های پیشگیری در کشور کم است در حالی که این میزان در کشورهای توسعه یافته قابل توجه است. کمبود بودجه های پیشگیری و در نتیجه آموزش‌های اندک در سطح کشور می‌تواند یک عامل مهم در عدم آگاهی نسبت به روش‌های نوین آموزشی و در نتیجه گرایش به مصرف مواد مخدر در بین جوانان و نوجوانان باشد.
کمبود برنامه‌های رسانه‌ای
فیلم و سریال نقش بسیار مهمی در پیشگیری از گرایش افراد به مصرف انواع مواد مخدر مانند سیگار، حشیش، تریاک و شیشه دارد. شاید بتوان گفت اثرگذاری یک سریال یا فیلم آموزش پیشگیری از مصرف مواد مخدر بیشتر از ساعت‌ها تدریس و آموزش مباحث پیشگیری از انواع مصرف مصرف انواع مواد مخدر باشد. در سطح کشور نیازهای جدی به تولید فیلم و سریال های آموزشی برای همه مقاطع و گروه‌های سنی داریم.
افزایش رقابت فرهنگ مصرف‌گرایی و تجمل گرایی در سطح جامعه
فرهنگ مصرف گرایی و رقابت های ناسالم در جامعه افزایش چشمگیری داشته است و این مسئله از طریق تشدید رقابت و افزایش استرس در بین مصرف‌کنندگان کالاها در نهایت به گرایش افراد به مصرف مواد اعتیادآور منتهی شده است.
کمبود آگاهی عموم جامعه در ارتباط با راه‌های پیشگیری از مصرف مواد مخدر
به نظر می‌رسد عموم جامعه مهارت‌های اجتماعی لازم برای مقابله با مصرف و روش های پیشگیری از مصرف مواد مخدر و فرزندپروری را آموزش ندیده اند و مشکلات زیادی در این رابطه وجود دارد که این عامل نیز در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر مؤثر است.
فشار گروه های هم سال برای مصرف مواد مخدر
از مهم ترین عوامل تعیین کننده در گرایش به مصرف مواد مخدر است. حضور دوستان مصرف کننده پیرامون فرد می تواند یک عامل مهم در گرایش به مصرف مواد مخدر باشد به عنوان یک اصل کلی می‌توان به کودکان و نوجوانان آموزش داد که مراقب دوستان صمیمی خود باشند. چون در غالب موارد اولین جرقه‌های مصرف مواد مخدر در جمع دوستان صمیمی شکل می‌گیرد.
قیمت پایین مواد مخدر و دسترسی آسان به آن
قیمت پایین مواد اعتیاد آور و دسترسی راحت به آن می تواند یک عامل مهم در گرایش افراد به مواد مخدر باشد و به نظر می‌رسد ارتباط مستقیمی با مصرف و یا عدم مصرف مواد مخدر در بین افراد دارد. بر طبق اعلام مسئولین میانگین زمان دسترسی به انواع مواد اعتیادآور در جامعه بسیار پایین است. علاوه بر این یکی از دلایل مهم گسترش مصرف سیگار و قلیان در بین کودکان و نوجوانان قیمت پایین مواد اعتیاد آور و دسترسی راحت به آن ها است.