اعتیاد به مواد مخدر در هر مرحله ای قابل حل و درمان است و هیچگونه داوطلبانه و با آگاهی اتفاق نمی افتد. وابستگی با مصرف داوطلبانه الکل یا سایر مواد مخدر شروع می شود. بیمار ممکن است در تلاش برای پاک کردن یک مشکل عاطفی باشد اما اغلب دلایل دیگری نیز وجود دارد. یک فرد مسن ممکن است برای مقابله با افسردگی پس از فوت همسر خود از طریق مصرف الکل خوددرمانی کند. یک نوجوان که از طلاق والدین عصبانی شده است، ممکن است شروع به کشیدن ماری جوانا یا استنشاق های استعمال دار کند.

ضروری است اعضای خانواده با درمان و مقتضیات آن به خوبی آشنا باشند. یکی از مسائل مهم این است که نباید از درمان انتظار آرمانی داشت. برخی از خانواده‌ها از درمان انتظارات آرمانی دارند یعنی تصور می‌کنند با شروع درمان بیمارانشان باید همه مشکلات او برطرف گردد. خانواده‌ها درمان را برابر با ترک مواد مخدر می‌دانند. دقیقاً نقطه اختلاف اعضای خانواده با بیمار نیز همین جاست. درمان مواد مخدر با ترک کردن مواد مخدر تفاوت دارد.

از جمله نشانه‌های بارز وابستگی به مواد مخدر، وابستگی به عجله است. چنین روندی نه‌تنها در مصرف مواد مخدر بلکه در انتخاب روش های درمانی توسط خانواده های سوء مصرف کنندگان مواد مخدر نیز وجود دارد. درمان سوء مصرف مواد مخدر دارای چارچوب، اصول، برنامه، طرح کمکی، اهداف، استراتژیک و فعالیت‌های خاصی بوده که مستلزم مشارکت بیمار، اعضای خانواده، تیم درمانگر، بستگان، گروه دوستان و غیره است. درمان یک امکان منحصر به فرد است که اعضای خانواده با آگاهی درست می توانند دست به انتخاب آن بزنند.

بهداشت روانی ضعیف و اعتیاد به طور متقابل تقویت می شوند، یعنی وقتی احساس بدی دارید، ممکن است تمایل بیشتری به سوء مصرف مواد مخدر داشته باشید. تحقیقات نشان داده است که بی نظمی هیجانی (به معنای عدم توانایی در کنترل پاسخ های شما به محرک ها) می تواند نه تنها یک عامل خطر برای اعتیاد، اعتیاد به الکل و افسردگی باشد، بلکه می تواند باعث افزایش مشکلات عاطفی شود علاوه بر این، استفاده طولانی مدت از مواد مخدر می تواند توانایی شما را برای مقابله با احساسات شدید مختل کرده و باعث بی نظمی بیشتر عاطفی شود و دور شدن از اعضای خانواده می شود.

انکار بیماری اعتیاد سر آغاز سایر بیماری‌ها نیز هست. بنابراین انکار خانواده‌ها باید شکسته شود و این مستلزم کسب آموزش‌های گروهی، حضوری و مشارکت مؤثر در فرآیند درمان اعتیاد است. لازم است خانواده نیز به خود باوری برسند که می‌توانند به خود و بیمارشان کمک مؤثری نمایند. البته این کمک ابتدا از خود شروع می شود. قدم اول پذیرش واقعیت اعتیاد است. قدم دوم درمان اعتیاد است که با پذیرش اعتیاد و عدم انکار آن محقق می شود.

حداکثر ۶۰ درصد از افرادی که از اختلال مصرف مواد مخدر بهبود می یابند در اولین سال درمان خود عود اعتیاد را تجربه خواهند کرد. شانس گذر از یک دوره ترک اعتیاد چیزی است که افراد در حال بهبودی روزانه با آن زندگی می کنند. تکمیل برنامه های درمان اعتیاد آسان نیست. اغلب، بهبود اعتیاد یک سفر خطی نیست.

اگر در دوران بارداری مشروبات الکلی می نوشید، می تواند نشانه ای از اختلالات روانی باشد، زیرا اکثر مادران سلامت فرزند خود را بر نوشیدن الکل اولویت می دهند. همه می دانند که الکل به جنین آسیب های فراوانی می زند، باعث بروز سندروم جنین الکلی می شود و عوارض ان اکثراً تا پایان عمر باقی می ماند. جایگزین مناسب مشروبات الکل در دوران بارداری می تواند آب میوه های طبیعی و تازه باشد.

موضوعات گروه سوء مصرف مواد مخدر که در گروه درمانی مورد بحث قرار می گیرد وسیع است و گاهی جلسات گروهی در مکان های برنامه ریزی نشده به پایان می رسد. مهم این است که در طول جلسات انعطاف پذیر باشید و به مکالمه اجازه دهید تا براساس نیازهای گروه به صورت ارگانیک توسعه یابد. با این وجود، اکثر جلسات گروهی هر بار موضوعات جدیدی را بررسی می کنند. فعالیت های گروهی بر موضوعات خاصی در ارتباط با مصرف مواد مخدر یا رشد شخصی متمرکز است.

اعتیاد به هروئین یک مشکل پیچیده است. اولین مرحله ترک هروئین، همان ترک فیزیکی یا سم زدایی است. ترک سریع هروئین ممکن است غیرممکن به نظر برسد، اما راه هایی وجود دارد که به افراد کمک می کند تا مسیر بهبود را دنبال کنند. در صورت انجام صحیح راهکارها، درمان اعتیاد به هروئین می تواند بسیار مؤثر باشد. بیمار معتاد به هروئین می تواند مصرف هروئین را ترک کرده و زندگی هوشیارانه و هدفمندی را آغاز کند.

این فقط سیگار نیست که مردم به آن وابسته می شوند. سیگارهای الکترونیکی با باتری از کارتریج های پر از نیکوتین، طعم دهنده ها و سایر مواد شیمیایی مضر استفاده می کنند و آن ها را به بخاری تبدیل می کنند که توسط مصرف کننده استنشاق می شود. بنابراین کارشناسان بهداشت به شدت نسبت به استفاده از آن ها هشدار می دهند.

سیگار کشیدن تقریباً به همه اعضای بدن آسیب می رساند و بر سلامت کلی فرد تأثیر می گذارد. سیگار کشیدن باعث ایجاد عوارض جانبی کلی بر بدن از جمله التهاب و کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن می شود. اگر کسی سیگار نمی کشید، یکی از هر سه مرگ ناشی از سرطان در جهان اتفاق نمی افتاد. ده سال پس از ترک سیگار، خطر مرگ ناشی از سرطان ریه به نصف کاهش می یابد.

درمان دارویی برای بسیاری از افراد مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر یا الکل استفاده می شود و در بیشتر موارد می تواند مؤثر باشد. برای تعیین این که آیا این دارو برای نیازهای شما مناسب است یا خیر، پزشک و درمانگر شما مزایایی را که می تواند ارائه دهند و میزان مناسب بودن آن در برنامه درمانی کلی شما را تعیین می کنند. این بخشی از یک برنامه درمانی کلی است که شامل چندین گزینه درمانی دیگر است.