عوامل زمینه ساز مصرف مواد مخدر باید به صورت دقیق و اصولی بررسی شوند تا از ایجاد بستر مناسب رفتارهای پرخطر مانند اعتیاد به مصرف مواد مخدر را فراهم نکنند.
مشکلات روان پزشکی در اعتیاد
مانند اختلالات خلقی درمان نشده و مشکلات شخصیتی از دیگر عوامل برانگیزاننده مصرف مواد مخدر هستند. مشکلات جسمی مانند ابتلا به درد مزمن نیز، می توانند فرد را برای مصرف ضد دردها اغوا کنند.
اطلاعات مربوط به دوره کودکی: منظور رویدادهای تروماتیکی است که در دوران کودکی اتفاق افتاده و زمینه ساز شکل گیری باورها و طرح واره ها شده اند. به علاوه تجارب تربیتی والدین در ارتباط با فرزندان نیز مهم هستند.
این تجارب ضرورتاً آسیب زا نیستند، اما حاوی پیام های اولیه ای هستند که کودکان از والدین و دیگر اطرافیان دریافت می کنند و دیدگاه آنها را نسبت به خود، مردم و جهان شکل می دهند، برای مثال بیماری ممکن است در خانواده ای رشد کند که پدر خانواده وابسته به الکل است و هر گاه با شرایط دشواری رو به رو می شود و خود را قادر به مقابله با آن نمی بیند به مصرف الکل پناه می برد.
هیجان ها در اعتیاد
هیجان های شدید مانند اضطراب، افسردگی شدید، خلق تحریک پذیر و حتی شعف و شادی می توانند برانگیزاننده مصرف باشند، البته اگر فرد با چگونگی تنظیم هیجان ها آشنا نباشد. به علاوه ناتوانی در تنظیم هیجانی به دلیل مشکلات سرشتی نیز باید مورد ارزیابی قرار گیرند.
عوامل آشکارساز اعتیاد به مواد مخدر
ذکر عوامل استرس زایی که اخیراً یا قبلاً پیش آمده اند و در بروز مصرف یا بازگشت اعتیاد نقش داشته اند، مهم است. نقش عوامل آشکار ساز در فعال کردن باورهای اصلی خاموش، پررنگ است.
مشکلات فعلی زندگی و مواد مخدر
این مشکلات نه تنها مشکلات مواد مخدر را شامل می شوند، بلکه دیگر مشکلات زندگی را نیز در بر می گیرند که به طور غیرمستقیم با مواد مخدر همراه هستند و یا مستقل از آن وجود دارند که عبارتند از: مشکلات ارتباطی، بیکاری، مشکلات بهداشتی، دردسرهای قانونی، انگیزه پایین، شرایط زندگی بی ثبات، ناامیدی و غیره. درمانگر باید بررسی کند که کدام یک از مشکلات در بروز مشکل یا تداوم آن سهیم هستند و این که کدام یک از این مشکلات محصول و پیامد مصرف مواد مخدر محسوب می شوند.
رویدادهای آسیب زا و اعتیاد
اتفاقات و رویدادهای ناخوشایندی هستند که باعث فعال شدن باورهای اصلی خاموش می شوند. بیماری را در نظر بگیرید که پس از ماه ها خویشتن داری در موقعیتی دشوار و استرس زا قرار می گیرد و برای مصرف وسوسه می شود و هم زمان این باور در ذهنش فعال می شود که « من ضعیف هستم و مواد مخدر می توانند به من قدرت دهند» و یا بیمار دیگری به دلیل مهارت مقابله ای ضغیف، به دنبال رویارویی با رویداد استرس زا به مصرف حشیش می پردازد.
عوامل تداوم بخش اعتیاد به مواد مخدر
عواملی مانند: اجتناب ها، مشکلات مالی، عدم پیگیری درمان و مسئولیت زدایی از جمله مواردی هستند که در تداوم اعتیاد سهیم هستند، برای مثال، قطع ارتباط با افراد پاک توسط یک فرد معتاد سبب می شود که منابع ارتباطی فرد به کسانی محدود شود که مصرف کننده و یا فروشنده مواد مخدر هستند.
بدیهی است که ارتباط با این افراد می تواند به تداوم اعتیاد در بیمار بینجامد.