وسوسه در اعتیاد به موادمخدر
ولع یا وسوسه تجربه ای ناخوشایند برای بسیاری از افراد در حال ترک اعتیاد محسوب می‌شود و اگر کنترل نشود، زمینه ساز لغزش و عود اعتیاد خواهد بود. در صورتی که افراد به فنون و مهارت‌های لازم آشنا نباشند، نمی توانند این تجربه ناخوشایند را پشت سر بگذارند. برای مقابله با وسوسه ابتدا باید نشانه های ترک و محرومیت از مواد مختلف و نیز انواع وسوسه را برای بیماران توضیح داد.
انواع وسوسه در اعتیاد
چهار نوع وسوسه شناسایی شده است. گرچه همه آنها تا حدی به هم شبیه هستند، هر یک از آنها ویژگی های خاصی دارند.
- وسوسه پاسخی به علائم محرومیت: مصرف کنندگان مواد مخدر، به ویژه افراد وابسته به کوکائین و هروئین، به دنبال مصرف مواد مخدر به شدت به آن وابسته می‌شوند و با ترک این مواد علائم محرومیت شدیدی را تجربه می‌کنند که نشانه وابستگی بدن به مواد مخدر است.
برای مثال، افراد وابسته به کوکائین به دنبال ترک به شدت افسرده می‌شوند. در این موارد لازم است درمانگر به علائم شدید محرومیت توجه کنند و به بیمار دلداری دهند که این حالت ها موقتی است. البته با توجه به شدت وسوسه گاهی دارو درمانی نیز لازم است.
- وسوسه پاسخی به فقدان لذت: وسوسه پاسخ بدن به فقدان لذت ناشی از مواد مخدر است. پس از ترک مواد مخدر بدن نه تنها علائم محرومیت را تجربه می‌کند بلکه از لذت حاصل از مواد مخدر محروم است. به همین دلیل بیماران به شدت بی حوصله و کسل شده و از چیزی لذت نمی‌برند.
در این موارد آنها احساس می‌کنند برای رهایی از کسالت و افسردگی راهی جز مصرف مواد مخدر ندارند. در مواردی هم ممکن است بیماران برای مقابله با وسوسه به خود درمانی با داروهای نسخه نشده، الکل و غیره روی آورند.
- پاسخ شرطی به نشانه های مواد مخدر: بیماران مصرف کننده مواد مخدر به بسیاری از محرک‌های خنثی محیطی شرطی می شوند (مانند درخت، خیابان، اتاق، زمان، گوشی تلفن و غیره) و این محرک‌ها همواره یادآور لذت حاصل از مصرف مواد مخدر هستند.
رویارویی با محرک‌های خنثی می‌تواند برانگیزاننده افکار خودآیند مربوط به مواد مخدر و تمایل مصرف باشد. درمانگر باید به بیماران کمک کند تا از این محرک های خنثی آگاه شوند و به رابطه آنها با وسوسه که در نتیجه رویارویی با این محرک ها ایجاد می شود، پی ببرند.
- وسوسه پاسخی به تمایلات لذت بخش: در مواردی بیماران زمانی دچار وسوسه می‌شوند که تجربه مثبت و لذت بخشی دارند. برای مثال، برخی از بیماران، مواد مخدر و رابطه جنسی را با هم همراه می کنند تا میزان لذت جنسی خود را به حداکثر برسانند.
عده‌ای دیگر هم مواد مخدر و الکل را به عنوان روشی برای افزایش لذت در تعاملات اجتماعی به کار می گیرند، به همین دلیل، این افراد پس از ترک اعتیاد هرگاه در رابطه جنسی و تعاملات اجتماعی قرار می‌گیرند، به قصد افزایش لذت، هوس مصرف به سرشان می زند. مقابله با این نوع ولع دشوار است و بیماران باید یاد بگیرند تا روش های سالمی را برای افزایش لذت جنسی و دیگر فعالیت ها پیدا کنند.
سناریوی وسوسه
سناریوی ولع یا وسوسه یکی از روش های بسیار سودمند برای شرح رویدادهای بیرونی و درونی برانگیزاننده ولع است.
ترسیم آن روی تخته سیاه و ارائه توضیحاتی در رابطه با آنها به بیماران کمک می‌کند به رابطه تعاملی بین برانگیزاننده های بیرونی و درونی و فعال شدن باورهای مربوط به مواد و باورهای اصلی که در نهایت به فعال شدن افکار خودآیند و رفتار ناکارآمد مصرف منتهی می شوند، پی ببرند.