اسکلت اصلی ساختمان این مواد را فنیل اتیل آمین آمفتامین تشکیل می دهد. این ماده با رهاسازی کاتکول آمین ها، به خصوص دوپامین، از ذخایر پیش سیناپسی، به ویژه در «راه پاداش» یاخته های دوپامینی که از تگمنتوم ونترال به قشر مغز می روند، اعمال اثر می کنند.
آمفتامین یا فنیل ایزوپروپیلامین در اواخر قرن نوزدهم میلادی سنتز شد، اما در اوایل قرن بعد بود که به اثرات طبی آن برای درمان میگرن، صرع و الکلیسم پی بردند.
بعد از آن مت آمفتامین ساخته شد و برای درمان آسم، احتقان بینی و تب یونجه به کار رفت.
بعداً به اثرات سرخوشی زا و کاهنده اشتهای این مواد محرک و مقلد سمپاتیک (سمپاتومیمتیک) پی بردند و هنوز هم در درمان اختلال بیش فعالی، کمبود توجه، نارکولپسی و موارد خاصی از افسردگی از آن ها استفاده می شود.
اولین گزارش سوء مصرف مواد محرک
در جریان جنگ جهانی دوم، آمفتامین ها برای سربازان بسیاری از کشورها با هدف مقابله با خستگی تجویز می‌شد. اولین گزارش سوء مصرف این مواد به سال ۱۹۳۶ میلادی بازمی‌گردد. آمفتامین ها معمولاً به صورت خوراکی مصرف می شوند، ولی از طریق تزریق، استنشاق یا تدخین هم استفاده می شوند.
علائم مصرف مواد محرک
مواد محرک ممکن است علائمی شبیه به اسکیزوفرنیای پارانوئید ایجاد کنند، عوارض شدیدی چون فشار خون شدید، بیماری عروقی مغزی و سکته قلبی، پرش های عضلانی، لرز، تشنج، اغما و مرگ و نشانه‌های خفیفی مانند سردرد، لرزش، ناهماهنگی حرکتی، دندان قروچه، تنگی نفس، گرگرفتگی و عوارض خفیف تری نیز شایع هستند.
انواع محرک ها
این داروها آمفتامین ها و مواد شبه آمفتامین را در برمی‌گیرد. آمفتامین ها شامل آمفتامین، مت آمفتامین، دکسترو آمفتامین، متیل فنیدیت و پمولین است.
شیشه چیست؟
شیشه شکل خالص مت آمفتامین است و تدخین آن اثر سریع تر و بیشتری از تزریق مت آمفتامین دارد. مواد دیگری چون افدرین، فنیل پروپانول آمین، خات و مت کاتینون (کرنک) نیز با آمفتامین ها مرتبط هستند.
آمفتامین های صناعی در گروه مواد توهم‌زا نیز طبقه بندی می شوند.
این مواد به صورت استنشاقی، تدخینی، خوراکی، تزریقی و حتی شیاف مقعدی و مهبلی مصرف می‌شوند.
همه گیری شناسی
آمار کشورهای غربی حاکی از شیوع ۱.۵ درصد وابستگی در طول عمر و مصرف ۷ درصد است. این مواد مخدر در سنین جوانی بیشتر مصرف می‌شوند. در ایران مطالعه فراگیری انجام نشده، اما افزایش مصرف شیشه و اکستازی، به ویژه در جوانان و نوجوانان، کاملاً محسوس است.
در مطالعه‌ای که اخیراً در غرب کشور انجام شد، ۱۸ درصد جوانان و نوجوانان معتاد در طول عمر خود، و ۷ درصد آن ها در یک ماه پیش از این مطالعه اکستازی مصرف کرده بودند.
چه افرادی مت آمفتامین مصرف می کنند
ساده بودن ساخت مت آمفتامین قیمت آن را ارزان و شیوعش را روز افزون کرده است مت آمفتامین و داروهای محرکی چون متیل فنیدیت در سه گروه بیشتر مصرف می‌شود.
افرادی که می‌خواهند مدت بیشتری کار کنند یا کمتر بخوابند، رانندگان کامیونی که شب ها رانندگی می‌کنند، دانشجویانی که به خصوص در شب‌های امتحان می‌خواهند کمتر بخوابند و بیشتر مطالعه کنند و خانم های جوانی که برای تناسب اندام به کاهش وزن مایل هستند.
در یک مطالعه ایرانی، ۱۴.۴ درصد از مراجعان بخش فوریت های روان پزشکی، از نظر مت آمفتامین در ادرار مثبت بودند.
ترک اعتیاد به مواد توهم زا به دلیل وسوسه زیاد آن بسیار سخت است و بسیاری از ترک های غیر اصولی، به عود اعتیاد به این مواد می انجامند.