مقابله با لغزش و عود در اعتیاد به مواد مخدر

لغزش ها (بازگشت) یک یا دو نشانه و نیز مصرف مواد مخدر و الکل پس از مدت‌ها خویشتن داری در روند ترک اعتیاد اجتناب‌ناپذیرند و خواه ناخواه روی می‌دهند.

برای بیماران باید توضیح داد بروز لغزش پدیده ای توجیه شدنی است، آنچه توجیه شدنی نیست چگونگی واکنش فرد نسبت به آن است.

در صورتی که افراد لغزش را شکست بدانند و دستاوردهای درمانی را زیر سوال ببرند، طبیعی است که لغزش مقدمه‌ای برای عود اعتیاد و از چاله به چاه افتادن باشد، آنچه بیماران باید بدانند این است که نسبت به وقوع این پدیده اجتناب ناپذیر واکنش مناسب و مؤثری داشته باشند.

بیماران باید در صورت لغزش خونسردی خود را حفظ کنند و از لغزش نترسند، آن را فرصتی برای شناسایی برانگیزاننده هایی بدانند که تاکنون شناسایی نشده‌اند و از چشمانشان دور مانده اند. آن ها در این شرایط باید تأمل کنند و عوامل و رویدادهایی که زنجیره لغزش را شکل داده‌اند، شناسایی کنند.

تأثیر عوامل استرس زا بر لغزش

با بررسی عوامل دخیل در بروز لغرش، اطلاعات جدیدی از عوامل استرس زا به دست می‌آید که ضروری است بیماران برای کنترل و مقابله با آن ها راهبردهای جدیدی را یاد بگیرند. تأمل و اندیشیدن به دلایل لغرش، بیماران را از افکار، احساسات و رفتاری که داشتند آگاه می کند.

برای آنها راننده ای را مثال بزنید که به دنبال برخورد اتومبیل با شیء سخت کنار می‌کشد، می ایستد و مشکل پیش آمده را وارسی می کند تا مطمئن شود چه چیزی به اتومبیل برخورد کرده و اتومبیل چقدر آسیب دیده است، و مهمتر از همه این که بیماران باید به دنبال لغزش مراقب افکاری که به ذهنشان می رسد، باشند.

افکار منفی و تحریف های شناختی می‌توانند برانگیزاننده هیجان‌های شدید باشند و آن ها را در گرداب عود اعتیاد غوطه ورکنند. این فنون برای مقابله با لغزش معرفی می‌شوند.

فن استعاره

بهره گیری از فن استعاره به درمانگران کمک می‌کند لغزش را برای فرد عادی جلوه دهند. درمانگر از راه رفتن کودکان خردسال حرف می‌زند و برای بیمار روند آن را توضیح می‌دهد.

فرآیند راه افتادن کودکان، فرآیندی چالش زا و لذت بخش است. کودکان بلند می شوند، می ایستند و به کمک دیوار شروع به راه رفتن می کنند و در این بین ممکن است زمین بخورند، اما از جایشان بلند می شوند و دوباره سعی می کنند، باز هم سعی می‌کنند و ادامه می‌دهند، بدون آن که ناامید شوند و خود را سرزنش کنند، و دلیل آن هم این است که ذهنشان پاک و عاری از هرگونه فکر منفی و تحریف شناختی است. بیمار هم باید با لغزش اینگونه برخورد کند.

عادی سازی

فن عادی سازی فنی است که درمانگران باید در جلسات درمانی آن را مطرح کنند. هدف آن ها از بکارگیری این فن عادی جلوه دادن لغزش است، درمانگر به بیمار توضیح می دهد، خطر بازگشت یک یا چند نشانه پس از درمان طبیعی است و اگر چنین اتفاقی برای شما افتاد نگران و ناامید نشوید به دنبال دلیل و علت آن باشید و ببینید چه عاملی سبب لغزش شده است. در واقع، لغزش برای بیمار فرصتی فراهم می‌کند تا آن دسته از برانگیزاننده هایی را که تاکنون شناسایی نشده‌اند بشناسد.

تقویت احساس خودکارآمدی

احساس خودکارآمدی را اولین بار بندورا مطرح کرد که به معنای احساس کارآمد بودن است. فرد کارآمد بر این باور است که از عهده مشکلات بر می‌آید، این فرد در مقایسه با کسی که چنین باوری ندارد آسان‌تر می‌تواند با لغزش و موقعیت های پرخطر مقابله کند. برای تقویت احساس خودکارآمدی، دو فن خودگویی مثبت و کارت های مقابله کمک کننده هستند.

مواردی که میتوان بر کارت های مقابله نوشت یا در صورت رویارویی با لغزش به خود گفت عبارتند از: «به کمک خداوند و تلاش خودم می توانم مواد مخدر را کنار بگذارم» «در برابر مواد مخدر تسلیم نخواهم شد» «ناامید نمی شوم» «از لغزش درس می گیرم»